İlk Yazılı Antlaşma

Tarihin ilk yazılı antlaşması hakkında ne biliyoruz? Bu soruya aldığımız ilk cevapta antlaşma ismini ve çok bilinen özelliklerini duyarız. Eğer bu bir test sorusu olsaydı cevabımız çoktan bellidir. Bu yazımızda bu cevabın ne kadar doğru olduğunu sorgulayacağız. Böylece konu ile ilgili en çok bilinen ve bilinmeyenleri kısaca ele alacağız.

Kadeş Savaşı

Kadeş Savaşı Hitit ve Mısır arasında yapılmıştır. Tarihi, hatta kazananı tam olarak bilinmemektedir. Ancak literatürde M.Ö 1285 yılında yapıldığı yazar. Konu ile ilgili bilgilere Mısır kaynaklarından ulaşıyoruz. Bu yüzden olsa gerek savaşın galibini tarafı Mısır olarak buluyoruz. Fakat bu konuda da ihtilaflar var. Savaş sonrası süreçlere dayanak galip tarafın Hitit olduğunu ortaya koyan araştırmalar da var.

Savaşın merkezi şimdiki Suriye ve Lübnan kıyılarına denk gelen Kadeş kentidir. Kadeş coğrafi olarak çok önemli stratejik konuma sahipti. Kuzey Suriye’deki dönemin iki büyük devleti arsındaki çıkar çatışması tam olarak burada savaşa dönüşmüştür. Kaynaklara göre her iki taraftan toplamda 55.000 asker savaşmıştır. Bununla birlikte savaşta Hititlerin savaş arabaları, ani piyade baskınları dikkat çekmiştir. Ayrıca savaşı incelediğimizde, birçok yönü ile savaş tarihinde ikonik uygulamalara denk gelmekteyiz. Örneğin Hitit Devleti’nin en önemli savaş taktiklerinden casusları görüyoruz. Bahsi gecen bu kişiler düşman ordusun yönünü değiştirmesine sebep olmuştur.

Kadeş Antlaşması

En az savaşı kadar öneme sahiptir Kadeş Antlaşması. Antlaşma yaklaşık 15 yıl sonra imzalanmıştır. Savaş sonrası her iki taraf için durum iç açıcı olmamıştır. Mısır Devleti verdiği kayıplar Hitit Devleti ise iç karışıklık sebebi ile yıpranmıştır. Böylece yeni bir savaşı kaldıramayacaklarını fark etmişlerdir. Sonuç olarak sözleşme gecikmeli de olsa Hitit kralı III. Hattuşili ve Mısır kralı II. Ramses arasında imzalanmıştır.

Hitit kralı antlaşma metni gümüş bir tablet üzerine imzalamıştır. Antlaşmanın kil tablet örneği Boğazköy kazılarında ortaya çıkmıştır. Örnek İstanbul Arkeoloji Müze si‘nde sergilenmektedir.

Tarihteki Yeri

Kadeş antlaşması, birçok özelliği ile tarihte ilk olma statüsünü taşımaktadır. Ancak bu konuda farklı görüşler mevcuttur. Örneğin Kadeş Antlaşması tarihteki ilk yazılı sözleşmedir. Tarihi gelişmeler bunun böyle olmadığını gösteriyor. Bu antlaşma diplomatik açıdan tarihteki ilk örneğidir. Bu yüzden tarihteki ilk barış antlaşması olduğu söylemek daha doğru olacaktır. Kazı çalışmaları bize Hititlerin bu tarihten önce de 20’ye yakın antlaşma yaptığını gösteriyor. Ayrıca antlaşma Kadeş’te imzalanmadığı için ismi konusunda da farklı tartışmalar mevcuttur.

Hitit uygarlığının tarihe birçok yönden ilk katkılarda bulunduğu aşikârdır. Ancak yine arkeolojik kazılar bize Kadeş Antlaşmasına gelmeden tarihte diğer antlaşmalarında varlığını ispatlıyor. Örneğin, Lagaş ve Umma kent devletleri, Akad ve Elam krallıkları arasındaki antlaşmalar Kadeş Antlaşmasından daha eski antlaşmalardır. Ayrıca bu antlaşmaya kadar tarihte bilenen 4 farklı antlaşma daha kazılar sonucunda bulunmuştur. Bu antlaşmalar konu itibari ile çeşitlilik arz etmektedir.

Sonuç olarak Kadeş Antlaşması tarihin ilk yazılı antlaşması olmasa bile tarihin ilk barış, saldırmazlık ve iyi ilişkileri temel alan antlaşmadır.