Kültürel Hırsızlığın Hukuki Boyutu

Kültürel Hırsızlığın Hukuki Boyutu

Kültürel hırsızlığın Hukuki boyutu; belirli bir grup insanla ilişkili inançlar, fikirler, gelenekler, konuşmaların ve; size ait olmayan bir şeyin yasa dışı veya haksız olarak alınmasıdır. Başka bir deyişle; başka bir kültürde var olan belirli unsurların o kültüre mensup kişilerin rızası olmaksızın benimsenmesidir. Fordham Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan Susan Scafidi, kültürel hırsızlık kavramını şu şekilde özetlemiştir. “Başkasının kültürüne ait fikri mülkiyet, geleneksel bilgi, kültürel ifadeler veya eserleri izinsiz almaktır. Bu, başka bir kültürün; dansının, giysisinin, müziğinin, dilinin, folklorunun, mutfağının, dini sembollerin vb. yetkisiz kullanımını içerebilir”. Bu kavram yakın bir süre öncesine kadar alışık olmadığımız bir terim olsa da son zamanlarda gündemdedir.

Medyada tartışılan bazı kültür hırsızlığı ve iddia edilen kültürel el koyma örneklerine bakacak olursak;

Kim Kardashian

Hinduizm ve Budizm dahil olmak üzere Hint dinlerinde; kutsal bir manevi sembolü olan Om küpeleri taktığı için kültürel dini bir sembole saygısızlık etmekle suçlandı.  

Karlie Kross

2012 yılında Victoria Secret defilesinde model Karlie Kross Kızılderili savaş başlığını takarak podyuma çıktı. Bu başlık cesareti ve saygıyı temsil ettiği için; Kızılderililer “Kültürümüz ile alay edilmektedir.” sözü ile bu duruma tepkisini ortaya koymuştur.

Müzikte Kültürel Hırsızlık

Müzik endüstrisi de kültürel hırsızlık kavramından etkilenen alanlardan biridir.

Elvis Presley

Müziğinin sanat formuna katkılarından dolayı asla kredi almayan siyahi sanatçılardan büyük ölçüde etkilenmesine rağmen, yaygın olarak “Rock and Roll Kralı” olarak kabul edilir.

Madonna

İtalyan Amerikalı süper star, müziğini satmak için siyahi kültürü, Hint kültürü ve Latin Amerika kültürleri de dahil olmak üzere birçok kültüre el koymak ile suçlanmıştır.

Katy Perry

2013 yılında Amerikan Müzik Ödülleri’nde bir geyşa olarak sahne aldığında, bunu Asya kültürüne bir saygı olarak nitelendirdi. Ancak Asyalı Amerikalılar buna katılmadılar ve Asyalı kadınların pasif olduğu klişesini pekiştirdiği için şarkı seçimine de itiraz ettiler.

Kültür Hırsızlığı Neden Bir Sorundur?

Farklı geçmişlere sahip insanlar bir araya gelip etkileşime girdikçe kültürleri birleştirmek ve harmanlamak doğal olabilir. Aslında, country müziği gibi bu tür kültürlerin birleşmesinden birçok harika icat ve kreasyon doğmuştur. Bununla birlikte; baskın bir kültürel grup, baskın olmayan bir grubun unsurlarını kullandığında hassas noktalar devreye girebilir.

Böyle bir durumda başka bir kültürün öğelerini kullanmak isteyen baskın grup, baskın olmayan gruba şu soruyu sorabilir: Kültürünüzün bu öğesinin bu şekilde kullanılması sizi rahatsız ediyor mu? Çünkü kültür değerlidir ve kendini marjinalleşmiş hisseden kişiler, kendi kültürlerinin küreselleşme tufanı içinde sömürülmesini görmek istemeyebilirler.

Fikirlerin, geleneklerin ve maddi öğelerin paylaşımı, hayatı ilginç kılan ve dünyayı çeşitlendirmeye yardımcı olan şeydir. Diğer kültürlere karşı bir ilgi yanlış değildir ve bir yaptırımı yoktur. Çünkü tespit edilmesi zordur. Bu nedenle hukuk kuralları çerçevesinde bir koruma sistemi söz konusu değildir. Ancak kültürel unsurların bilinçsiz bir şekilde kullanılıyor olması etik olarak doğru bulunmamaktadır.

Franz KAFKA’nın Dünyasında Hukuk Konulu blog yazımız için tıklayınız.

Kültürel Hırsızlığın Hukuki Boyutu