Deodand Yasası ve Örnekleri

Adalet sistemi yüz yıllar boyunca gelişim ve değişime uğramış engizisyon mahkemelerinden tutun Salem Cadı Mahkemelerine kadar korkunç yargılamalara sahne olmuştur.
Ayağınızı içe doğru basıyorsa veya bilimle uğraşıyorsanız cadı olmanız çok olasıydı. Bu tür yargılanmalardan sadece insanlar değil, nesneler de nasiplerini almışlardır
Bugünkü yazımızda Deodand Yasalarından bahsedeceğim.

Deodand Yasası Nedir?

Bir kişinin mülkü ölüme veya yaralanmaya neden olursa, mülkün veya değerinin kaybedileceğini veya Tanrı’ya verileceğini belirten yasadır. İnsanların ölümünden yasal olarak sorumlu tutulan cansız nesnelerin tarihi, eski zamanlara, özellikle antik Yunanistan’a kadar uzanır.

Deodand Örnekleri

Gezgin ve tarihçi Pausanias’ın Yunanistan’ın Tanımı adlı kitabında yazdığı gibi, ilk cansız katil bir atlet heykeliydi. Thasoslu Theagenes, Herkül’ün oğlu olduğu iddia edilen, fiziksel gücüyle nam salmış ünlü bir boksördü. Yaşamı boyunca, Olimpiyat Oyunları da dahil olmak üzere birçok yarışmayı galibiyetle tamamladı. Tabi bu durum rakiplerini oldukça hırslandırdı. Theagenes’in ölümünden sonra heykelinin dikilmesi ile olaylar başladı. Rakipleri nasıl bir nefret ve kin içindeyse içlerinden biri her gece bronz figürü ziyaret edecek ölümcül intikamını cansız heykeli kırbaçlayarak giderecekti. İşler istediği gibi gitmedi. Canlıyken yenen Theagenes bu sefer de heykel haliyle rakibinin üzerine düşüp onu öldürdü. Rakibin oğulları daha sonra babalarını öldürdüğü için heykelin kendisine dava açtı. Eski Yunan mahkemelerinin görüşü; cansız bir nesne tarafından işlenmiş olsa bile herhangi bir cinayetin cezalandırılması gerektiğiydi. Böylece oğulları mahkemeyi kazandı. Ancak nesne öldürülemezdi. Peki ne yapılmalıydı? Onu denize atarak tanrılara geri verdiler. Artık içleri rahattı çünkü adalet sağlandığını düşünüyorlardı.

Yasanın tipik bir örneği 1267 tarihinde oldu. Kayıtlara göre, bir çamaşırcı kadın yüzü önce kaynar suyla dolu büyük bir küvete düştü. Bunu gören başka bir kadın onu çıkarmaya çalıştı ama o da küvete düştü. Üçüncü bir hizmetçi sonunda ikisini de küvetten çıkarmayı başardı. Ne yazık ki, iki gün sonra, çamaşırcı kadınlardan biri vefat etti. Ölümcül kaza sonucunda küvetin kendisi (daha doğrusu parasal değeri) kasabaya havale edildi. Böylece küvet bir deodand haline gelmişti.

Belki okurken çok komik gelse de 1994 yılında Avukat Paul Schiff Berman bu tür davaların sosyal faydasını şu şekilde tanımlamıştır. “Cansız nesnelere karşı verilen kararlar, sadece ahlaki bilançoyu düzleştirmek ve insanlara adil bir evrende yaşadıkları hissini vermek içindir.” Günümüzde Deodand Yasaları raflara kaldırılmış olsa da; 1974 gibi yakın bir tarihte, korsanlıkla suçlanan bir Porto Rikolu gemiye sahip olmak için Deodand Statüsüne atıfta bulunarak şansını denememiştir. Neyse ki teknenin gerçek sahibi ve işletmecisi Yüksek Mahkeme tarafından tüm suçlardan masum bulunmuş ve adalet yerini bulmuştur.