Savaş suçları yargılamaları nasıl gerçekleşir?

Savaş Suçları Yargılamaları Nasıl Gerçekleşir?

Bu yazımızda savaş suçlarını konu ediniyoruz. Savaş suçu nedir? Savaş suçları yargılamaları nasıl gerçekleşir? Örnek mahkemeler nasıl sonuçlanmış? Bu ve diğer soruların cevaplarını arayacağız.

Savaş Suçu Nedir?

Savaş suçlarını tanımlamak için savaş hukukuna ihtiyacımız var. Nitekim bu iki kavramı birbirinden ayıramayız. Çünkü kabaca savaş suçu, savaş hukukunun ihlal edilmesi demektir. Peki, suçu tanımlarken hangi kaynağı baz alırız? Bu konuda farklı görüşler mevcuttur. İlki savaşa ilişkin herhangi hukuk, diğeri sadece Cenevre Sözleşmelerinin ağır ihlalidir. Bir diğeri ise uluslararası ceza hukukunda yer alan savaş suçlarıdır.
Savaş suçlarına kapsamlı olarak ilk kez Lieber Kuralları’nda (1863) rastlıyoruz. Sonrasında IV No’lu Lahey Sözleşmesinde (1907) ve Cenevre Sözleşmeleri’nde (1949) karşılaşıyoruz. Genel olarak bu suçlar aşağıdaki gibidir:
i) kasten öldürme,
ii) işkence ve insanlık dışı muamele,
iii) biyolojik ve tıbbi denek olarak kullanma,
iv) kasten büyük acılara neden olma ya da vücut bütünlüğüne ya da sağlığa ağır saldırı,
v) askeri gereklilik olmadan malların meşru olmayan bir biçimde ve keyfi olarak yaygın yok edilmesi ya da sahiplenilmesi,
vi) rehine alınması,
vii) savaş tutsağının ya da koruma altındaki kişilerin düşman devlet silahlı kuvvetlerinde hizmete zorlanması,
viii) hukuka aykırı biçimde sürgün ya da nakil,
ix) hukuka aykırı tutuklama,
x) koruma altındaki kişilerin tarafsız ve yasal bir biçimde yargılanması hakkından yoksun edilmesi

Savaş Suçlarından Yargılanma

Yakın tarihimizde iki dünya savaşı ve onlarca işlenmiş savaş suçuna şahitlik ettik. Ancak, savaş suçları sebebi ile yargılama süreçlerine çok az denk gelmekteyiz. Şu anda mevcut evrensel bir yargı kuruluşu olan Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin bu konuda yargılama yapılma ve cezalandırılma yetkileri var. Ayrıca, bütün devletleri bu mahkeme sonuçlarını kabul etmek zorundadır. Böylece, uluslararası barış ve güvenlik sağlanmasına katkı sağlarlar. Mahkeme, 1998 yılında kurulmuştur. Bugüne kadar 9 ülkede 20 tutuklama kararı çıkarmıştır.

Diğer Örnek Mahkemeler

Nuremberg Uluslararası Askeri Mahkemesi

Müttefik Devletler II. Dünya Savaşı henüz bitmeden (1943) sonrasında böyle bir mahkemenin kurulacağını ilan etmişlerdi. Savaşın hemen sonrasında mahkemenin kurulması için Londra’da (1945) antlaşma imzaladılar. Almanya savaşı kaybetmesiyle mahkemede yargılanmaları için Nazi yöneticileri mahkemeye teslim etti. 14 ay sonra (1946) mahkemeden 12 idam cezası, 2 müebbet cezası, 4 süreli hapis cezası, 2 beraat ve 1 düşme kararı çıkmıştır. Ayrıca bir sanık intihar etmiştir.

Tokyo Uzakdoğu Uluslararası Askeri Mahkemesi

Mahkeme 19 Ocak 1946 yılında Pasifik savaş alanında işlenen suçları yargılamak için başladı. Böylece bu II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan ikinci mahkeme oldu. 12 Kasım 1948 tarihine kadar devam etmiştir. Sonuç olarak hakimler 25 sanığı suçlu bulmuştur. Sanıkların yedisi için idam cezası, on altısı için müebbet hapis cezası, iki sanık için ise süreli hapis cezası çıkmıştır.

Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (EYUCM)

Mahkeme Birleşmiş Milletler kararı ile (1993) kuruldu. Kuruluş amacı eski Yugoslavya’da yaşanan savaşlarda işlenen suçların cezalandırılmak idi. Ancak 24 yıl sonra faaliyetini filen sonlandırdı. Bu süre zarfında 161 kişi hakkında iddianame hazırladı. 90 kişi hakkında farklı süreli hapis cezası. Bunlardan 6 kişiye müebbet hapis cezası verdi. Bununla beraber mahkeme, 19 kişi hakkında beraat kararı aldı.

Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi (RUCM)

Öncelikle bu mahkeme de Birleşmiş Milletler kararı ile (1994) kuruldu. Dava konusu Ruanda soykırımı olmuştur. Maalesef, bu olay yakın tarihimiz en kötü olayından biridir. II. Dünya Savaşı’nda Yahudilere yapılan soykırımdan sonra en büyük soykırımdır. Bu olayla birlikte cinsel şiddetin de savaş suçu sayılmaya başlandı ve soykırım tanımı güncellendi. Kurulan mahkemeden yıllar sonra bir mahkûmiyet kararı çıktı. Jean-Paul Akeyesu adında bir belediği başkanı müebbet hapis cezası aldı. Bu karar dünyada soykırım suçu nedeniyle çıkan ilk mahkûmiyet kararı idi.