Dijital Dünyaya Yön Veren Davalar

Dijital Dünyaya Yön Veren Davalar

Dijital Dünyaya Yön Veren Davalar; Tarihe yön veren davalar vardır. Sokrates’ten bu yana, dünya hukuk tarihinde görülen bazı davalar bulundukları zamana damga vurmuşlardır. Kimi davalar ise bulundukları zamanda kalmayarak yıllarca konuluşmuş ve hala da konuşulmaktadır.

Gelişen çağ ile birlikte dijital dünyada çeşitli itilaflardan nasibini almıştır. Yakın tarihimizde görülen ve dijital teknolojiyi yakından ilgilendiren bu davalara birlikte göz atalım.

Satın Alınan DVD’nin Kopyalama Hakkı

Üzerine medya kaydedilmiş bir DVD satın alındığında, bu DVD’ler kopyalamaya karşı bazı önlemlerle piyasaya sürülmekteydi. Content Scrabble System (CSS) adı verilen bu sistem DVD lerin kopyalanmasının önüne geçiyordu. Ayrıca CSS Sistemi bu DVD lerin LINUX işletim sistemine sahip cihazlarda DVD’nin oynatılmasını engelliyordu.

John Lech Johensen isimli genç bir bilgisayar kullanıcısı, DeCSS adını vererek geliştirmiş olduğu yazılımla CSS’i kırmayı başardı. Ancak DVD John, bu geliştirdiği sistem ile sadece Norveç’te 145 kanunu ihlal etmiş oluyordu. Kısa sürede fark edilen John’a, DVD-CCA (DVD Copy Association) ve MPA (Motion Picture Association) tarafından; hapis ve para cezası talebi ile dava açılmıştır.

Yargılamaların sonucunda DVD John tamamından aklanmıştır. DVD-CCA ve MPA John’un bu sistemi bir başkasıyla paylaştığını ispatlayamadılar. Mahkemede bu sisteminin kişisel olarak kullanıldığına kanaat getirdi. Üstelik John bu sistemi Linux işletim sistemli bilgisayarında ve parasını vererek satın aldığı DVD’ler için kullanmaktaydı.

Microsoft’un Explorer’ı Zorunlu Kılması

Windows 95 isimli yazılım Microsoft tarafından 1995 yılında piyasaya sürüldü. Ürün çok ses getirmiş ve beklenenin üzerinde bir başarıya imza atmıştı. Bunun üzerine Microsoft firması ilk üründen 3 yıl sonra, 1998 yılında; Windows 98 isimli yeni yazılımını piyasaya sürdü. Windows 95 yazılımı içerisinde, Internet Explorer isimli tarayıcı da bulunmaktaydı. Internet Explorer tarayıcısı piyasaya sürülene kadar pazar; Netscape Communications Corporation’un 1994 yılında piyasaya sunduğu Navigator isimli tarayıcının tekelindeydi. Microsoft bu tarayıcıyı işletim sisteminin içinde ve Netscape’in aksine ücretsiz olarak vermekteydi.

Netscape’in öncülüğü ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 20 eyalet savcısının girişimleri ile 1998 yılında Microsoft’a dava açıldı. 1990 yılında, pazar uygulamaları nedeni ile hakkında soruşturma açılan Microsoft için; her ne kadar o soruşturmadan aklansa da zor günler beklemekteydi.

Yaklaşık 3 yıl süren dava 6 Haziran 2000 tarihinde sonuçlanmıştır. Teşebbüsler arasında rekabeti düzenleyen ve 1890 yılında yürürlüğe giren Sherman Kanununun 1. Maddesi gereğince; Microsoft’un ihlal suçunu işlediğine hükmedilmiştir   Nitekim Sistemle ücretsiz verilen tarayıcı tüketicinin tercihine bırakılmıyor, aksine bir zorunluluk olarak sunuluyordu.

Napster’ın Kapatılması

İnternetin bireysel kullanım üzerinde yaygınlaşmaya başlamasıyla; telif olmadan istenilen müziğe ulaşma ve indirme hayalinin ilk örneği Napster’dı. 90’lı yılların sonuna doğru geliştirilen yazılım sayesinde internet kullanıcıları; Napster ağına bağlı olan tüm kullanıcıların müzik kitaplığına erişebilmekteydi. Bir başka kullanıcının müzik kitaplığına ulaşan kişi, şarkıyı satın almadan dinleyebilmekte hatta kendi kişisel bilgisayarına indirilebilmekteydi.

Ünlü metal grubu Metallica’nın konuyu farketmesi üzerine başlattığı hukuk mücadelesi 2000 yılında sonra erdi. Metallica’nın zaferi ile sonuçlanan davada Napster ağı üzerindeki şarkıların ancak telif hakkı ile indirilmesine izin vermek zorunda kaldı. Ancak telif hakkı uygulaması uygulamanın popülerliğini azalttı ve Napster’ın sonu oldu. 2001 yılında Napster faaliyetlerine son verdi.

Metallica & Napster Davası konulu blog yazımız için tıklayınız.

Limewire

Napster’ın dijital dünya tarihinin tozlu sayfalarında yerini alması aslında birçok benzer yazılımın doğmasına neden olmuştu. Kazaa, Gnutella, Ares, eDonkey ve Cobros gibi. Bu furyanın son belki de en gözde uygulaması ise Limewire olmuştu. Enlemesine kesilen bir misket limonun kesiti logoyu birçoğunuz hatırlamaktadır.

2006’da görülmeye başlayan dava 2010 yılında sona erdi. Bu davada Napster Davası emsal olarak kullanılmıştır. Dava sonucunda kaybeden Limewire’ın “Telif İhlali yaptığı her bir dosya için 150.000-USD para cezası ödemesine” hükmedilmiştir. Her ne kadar korsan paylaşımlar olmadan sadece bağımsız yapımcılardan gelen dosyalarla hayatına devam etmeye çalışan Limewire, sürece daha fazla dayanamayarak 2010 yılının en son günü (31 Aralık) yayın hayatına son verme kararı aldı.

Sonuç olarak birçok kullanıcı için, o güzel programlar beyaz atlara binip gittiler…

İlk Dosya Paylaşımı Telif Hakkı

Amerika Birleşik Devletleri’nde kişiye karşı ilk telif hakkı ihlali davası ise dört çocuk annesi Jammie Thomas-Rasset’e karşı 2005 yılında açılmıştır. Davanın kahramanı Jammie, 24 şarkıyı internet üzerinden Kazaa ağında paylaşmış ve telif hakkı ödenmeden şarkının ağda kopyalanarak indirilmesine neden olmuştu. Dava öncesi Capital Records şirketi tarafından Jammie’ye bir mektup gönderilerek uzlaşma çağrısı yapılmıştır. Jammie’nin bu anlaşma teklifini reddetmesi,Telif Hakları tarihine geçen davanın önü açılmıştır. İddianamede her ne kadar Jammie’nin 1702 adet şarkı paylaştığı iddia edilse de sadece 24 tanesi için tazminat talep edilmiştir.

Jammie’nin paylaştığı 24 şarkı;

Aerosmith-“Cryin”, Bryan Adams-“Somebody”, Def Leppard-“Pour Some Sugar on Me”, Destiny’s Child-“Bills, Bills, Bills”, Gloria Estefan-“Rhythm Is Gonna Get You”, Gloria Estefan-“Here We Are”, Gloria Estefan-“Coming Out of the Dark”,Goo Goo Dolls-“Iris”, Green Day-“Basket Case”, Guns N’ Roses-“Welcome to the Jungle”, Guns N’ Roses-“November Rain”, Janet Jackson-“Let’s Wait Awhile”, Journey-“Don’t Stop Believin”, Journey-“Faithfully”, Linkin Park-“One Step Closer”No Doubt-“Different People”, No Doubt-“Bathwater”, No Doubt-“Hella Good”, Reba McEntire-“One Honest Heart”, Richard Marx-“Now and Forever”, Sarah McLachlan-“Possession”, Sarah McLachlan-“Building a Mystery”, Sheryl Crow-“Run Baby Run”, Vanessa Williams-“Save the Best for Last” olarak listelenmişti.

2007 yılında sonuçlanan davada Jammie’nin; şarkı başına 9.250-USD, toplamda 222.000-USD tazminat ödemesine hükmedilmiştir. Ancak bu davanın bozulması ile yeniden görülen dava sonucunda tazmin tutarı; şarkı başına 80.000-USD x 24 Şarı = 1.920.000-USD olarak yeniden sonuçlanmıştır.

Davanın çeşitli itiraz ve üst yargıda değerlendirilmesi ile son olarak yerel mahkemenin verdiği ilk karar 222.000-USD olarak onanmıştır. 2013 yılında mahkemenin sonuçlanması ile birlikte ödenmesine hükmedilen 222.000-USD’yi ödeyemeyeceğini açıklayan, Jammie Thomas-Rasset iflasını istedi. Dört çocuk annesi bir kadın ile giriştiği hukuk mücadelesinde; yaptığı sert savunma ile tepki çeken RIAA, önce Jammie’nin telif hakkı ile ilgili bir video hazırlamasını talep etti. Bu video karşılığında alacağı tazminattan daha düşük bir ödemeyi kabul edecekti. Jammie daha önceki uzlaşı mektubu gibi bunu da reddetti. RIAA 2016 tarihinde yapmış olduğu açıklamada, Jammie Thomas-Rasset’ten bu tarihe kadar herhangi bir ödeme almadığını duyurdu.

Dijital Dünyaya Yön Veren Davalar