Uzay Hukuku ve Anlaşmaları Nedir?

Uzay Hukuku Nedir?

İnsanların uzayda keşif ve araştırmalar yapmalarını, uzayda ticari faaliyetlerde bulunmalarını ve uzayda yaşamalarını mümkün kılarak uzayın barışçıl amaçlarla kullanılmasını sağlamaktadır. İnsanlığın uzaya olan ilgisinin artmasıyla ortaya çıkan sorunlar ve fırsatlar nedeniyle uzay hukuku giderek daha önemli hale gelmiştir.

Uzay hukuku, uzayda faaliyet gösteren ülkelerin, şirketlerin ve bireylerin haklarını ve sorumluluklarını belirleyen bir dizi uluslararası anlaşma, protokol ve kurallardan oluşur. Bu anlaşmalar, uzaydaki faaliyetlerin barışçıl amaçlarla gerçekleştirilmesini, uzayda çatışmaların önlenmesini, uzay çöplerinin yönetimini, uydu frekanslarının paylaşımını, astronotların güvenliği gibi birçok konuyu düzenlemektedir.

Uzay hukuku, birçok ülke tarafından kabul edilmiş olan Uzay Antlaşması gibi uluslararası anlaşmaların yanı sıra; ülkelerin kendi ulusal hukuklarına da dayanmaktadır. Uzay hukuku, insanların uzayda keşif ve araştırmalar yapmalarını, uzayda ticari faaliyetlerde bulunmalarını sağlar. Uzayda yaşamalarını mümkün kılarak uzayın barışçıl amaçlarla kullanılmasını sağlamaktadır.

Uzay Hukuku Anlaşmaları

Uzay hukuku alanında birçok uluslararası antlaşma, protokol ve kurallar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşfi ve Kullanımında Devletlerin Faaliyetlerini Düzenleyen İlkeler Hakkında Antlaşma. (The Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies) ‘dır. Kısaca Dış Uzay Antlaşması olarak da bilinir. 1967 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Uzayın barışçıl amaçlarla kullanımı, tüm insanların yararına kullanımı, uzay araştırmaları için serbest erişim, uzayda silahsızlandırma, uzay çevresinin korunması gibi birçok konuyu düzenlemektedir.

Kurtarma Anlaşması; (The Agreement on the Rescue of Astronauts, the Return of Astronauts and the Return of Objects Launched into Outer Space). 1968 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Anlaşma, uzaydaki astronotların ve uzay araçlarının güvenli bir şekilde kurtarılmasını sağlamaktadır. Yeryüzüne dönüşünü ve uzaya fırlatılan nesnelerin geri getirilmesini düzenlemektedir.

Anlaşma, astronotların kurtarılması ve dönüşü sırasında insan hayatının korunmasını ve insan haklarının saygı görmesini önemsemektedir. Astronotların kurtarılması ve uzay araçlarının geri dönüşü sırasında ülkeler arasında işbirliği yapılması gerektiği de belirtilmektedir. Anlaşma, tüm ülkelerin, kurtarma operasyonlarında işbirliği yapması ve gerektiğinde teknik yardım sağlaması gerektiğini kabul etmektedir.

Sorumluluk Sözleşmesi; 1972 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiştir. Sözleşme, uzay araçlarının neden olduğu hasarlarla ilgili sorumluluğu düzenlemektedir. Bir uzay aracının bir başka ülkenin topraklarına veya bir insanın hayatına ya da mülkiyetine zarar vermesi durumunda; uzay aracının sahibi ya da kontrol edeni sorumlu tutmaktadır. Sözleşme, uzay araçlarına ait sorumluluğun devletlere ait olduğunu ; devletlerin, uzay araçlarına ait zararların tazmini için gerekli önlemleri alması gerektiğini belirtmektedir.

Kayıt Sözleşmesi, 1975 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiştir. Sözleşme, uzaya fırlatılan nesnelerin kaydını yapmayı zorunlu kılarak; uzay faaliyetlerinin şeffaflığını ve saydamlığını sağlamayı amaçlamaktadır. Kayıt Sözleşmesi, bir uzay aracının, uydu veya uzaya fırlatılan diğer nesnelerin kaydını yapmayı zorunlu kılmaktadır. Kayıt, ilgili devlet tarafından yapılmalıdır. Fırlatmadan önce veya mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. Sözleşme, kaydın yapılması ve güncellenmesi için gerekli bilgileri belirlemekte, diğer devletlerle paylaşılmasını zorunlu kılmaktadır. Devletlerin Ay ve Diğer Gök Cisimleri Üzerindeki Faaliyetlerini Düzenleyen Anlaşma; (The Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies). 1979 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Bu anlaşma, Ay ve diğer gök cisimleri üzerindeki faaliyetleri düzenlemeyi amaçlamaktadır.

Anlaşma, Ay ve diğer gök cisimlerinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını ve tüm insanların yararına olmasını öngören ilkeleri içermektedir. Ayrıca anlaşma, devletlerin Ay ve diğer gök cisimleri üzerindeki faaliyetleri sırasında çevrenin korunmasını; diğer devletlerle işbirliği yapmayı uluslararası hukuka saygı göstermeyi ve nükleer silahların Ay ve diğer gök cisimlerine yerleştirilmesini yasaklamaktadır.