Basit Hukuk Terimleri

Orta öğretimde azmettiniz, sıkı sıkıya çalıştınız. Binlerce kişinin içinden sıyrılarak Hukuk Fakültesini kazandınız. Daha sonra birçok bölümde okuyan öğrencilerin aksine sabahlara kadar kalın kalın kitaplardan ders çalıştınız, azmettiniz, çoğu şeyden feragat ederek okulu başarı ile bitirdiniz.

Adliyenin tozlu raflarında dosya, bürolarda ise onlarca zorlukla karşılaşıp stajlardan geçtiniz.

İş buldunuz bir büroda çalışmaya başladınız.

Bin bir emekle bir büro açtınız başına geçtiniz.

Bir baktınız herkes avukat, herkes hukukçu…

Hepimizin başına gelmiş ya da şahit olmuşuzdur. Toplu taşımada arka koltuğumuzda, bir kafe ya da restoranda yan masamızda, bir arkadaş toplantısında yeni tanışılan şahıslar arasında birkaç hukuki terimi öğrenip ezberleyen herkes hukukçudur.

Atarlar, tutarlar. Sayarlar, dökerler… Kimi doğru, kimi yanlış. Bazen içimizden güler geçeriz bazen kızar söyleniriz ama genelde pek müdahale etmeyiz. Bizlerde düşündük taşındık, günlük hayatta hukukçu olmayan kişilerin en çok kullandığı hukuki terimleri sizler için derlemeye çalıştık.

Basit Hukuk Terimleri

• Nefs-i Müdafa : Aslı Nefs-i Müdafa değildir. Bilenler bilir, Nefs-i Müdafa diye şarkı vardır. Nefs-i Müdafa ancak şarkıdır. O terimin aslı Meşru Müdafadır. Bir kişi kendini savunurken karşısındakine vereceği zararlardan hukuki ve cezai sorumlu olmayacağının karinesidir.  Haksız fiili ortadan kaldıran en büyük sebeptir.
• “Suçu ispatlanana kadar herkes masumdur”; halk arasında her ne kadar bu şekilde yorumlansa da bunun aslı “Suçsuzluk Karinesidir” ve hukukta bir kişinin üzerine atfedilen suçtan mahkûmiyet verilmesi için, iddia eden makamın, suçun tüm unsurları ile sanık tarafından işlendiğinin “makul şüpheden ari” olarak ispatlaması gerekir.
• “Müddei, iddiasını ispatla mükelleftir” dediğinizde birçok kişi ne demek istediğiniz konusunda farklı farklı yorumlarda bulunabilir ancak “İddia eden, iddiasını kanıtlamak zorundadır” terimi, çevrenizdeki herkes tarafından anlaşılacaktır. Gerçi kanun der ki “maruf ve meşhur vakıaların ispatı gerekmez.” Yani herkesin bildiği ya da herkes tarafından bilindiği varsayılan tarihsel veya güncel önemli olaylarla gündelik yaşam içerisinde olayın gerçekleşmesi b olaylar ile günlük yaşam deneyimlerine göre belirli bir şekilde gerçekleşmesi beklenen olaylar, bu kuralın dışındadır, ispat yükü gerektirmemektedir.

En Sık Kullanılan Hukuk Sözcükleri

• “Kanunu bilmemek, mazeret sayılmaz.” denilerek, hukuksal hatanın hoş ya da kabul görülemeyeceğini söyleyen kanundur. Suç olduğunu bilmiyordum demek sizi cezadan kurtarmaz şeklinde de yorumlanır. Ancak bu madde bilinenin aksine yeni Türk Ceza Kanununda bir miktar yumuşatılmıştır. TCK 4 ncü madden şunu der, “ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.” Ancak hemen arkasından 2 nci bendde ise der ki; “ancak sakınamayacağı bir hata nedeni ile kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen kimse cezaen sorumlu olamaz.”
•  “Adalet mülkün temelidir.” Bu kelimede geçen “Mülk” sözcüğü, eşya, menkul, gayrimenkul anlamında değildir. Bu tanımlamadaki “mülk” aslında devlettir. Kısaca Türkiye’de ki adalet, devletin temelini oluşturmaktadır, anlamında kullanılmıştır. Duruşma salonları, adliye girişleri bu kelime ile donatılarak, “Adalet olmadan devletin var olamayacağı” dikte edilir.
• Bu terimler arasında belki de en meşhuru en çok kullanılanı “Arkadan çarpan her zaman suçludur.” Hayır değildir. Hukuki olarak bu terim incelendiğinde bu genelleme tamamen yanlıştır. Hukuka göre, “kazaya neden olan ve gerekli özeni göstermeyen kişi suçludur.”  Genel kanı, arkadan çarpanın gerekli takip mesafesini korumadığı için önündeki araca çarptığı yönünde olsa da, çarpan sürücü gidişatın öyle olmadığını, önündeki sürücünün dikkatsiz ve tedbirsiz olarak aniden şerit değiştirerek arkadan gelen arabanın yolunu kesmesi ile kazaya sebebiyet verdiğini ispatlaması gerekmektedir.

Daha fazla kitap okumak daha fazla hukuk terimi öğrenmenize katkı sağlayabilir. Hukukçuların Okuması Gereken 10 Kitap yazımızda inceleyebilirsiniz.