Türkiye’de Avukatlık ve Avukatlık Tarihi

Avukat; Yunanca güzel konuşan anlamına gelen, “Advocatus” sözcüğünden gelen, yasalar ile ilgili isteyenlere yazılı ya da sözlü olarak yol gösteren, kamu kurumlarında kişilerin haklarını korumayı ve savunmayı meslek edinen, Hukuk Fakültesi eğitimini almış ve stajını tamamlamış kişidir.

Avukatlığın temel tanımının ardından 01 Temmuz 2019 rakamları ile 81 Baro ve 149.500 kayıtlı avukat bulunan ülkemizde avukatlık tarihinden kısaca bahsedecek olursak;

Tanzimat Devri, avukatlık hizmetinin başlaması açısından bir dönüm noktasıdır. 1839 Tanzimat Fermanı ve arkasından 1856 tarihli Islahat Fermanı, avukatlık mesleğinin ve baroların oluşmasının ilk adımı olarak kabul edilmektedir.

Türkiye’ de Avukatlık Mesleğini Düzenleyen İlk Yazılı Metin

13 Ocak 1876 tarihinde yayınlanan “Mehakimi Nizamiye Dava Vekilleri Hakkında Nizamname” isimli eser, Türkiye’ de avukatlık mesleğini düzenleyen ilk yazılı metin olarak tarihe geçmektedir.  Bu eserde avukatlık mesleğinin çeşitli kurallarının belirlenmesi, uygulanması ve disipline edilme ilkelerinin yanı sıra, avukatlık mesleği ile ilgili ilk kez meslek örgütünün kurulması fikri oluşarak, baro kurumunun oluşumunun temelleri atılmıştır.

Avukatlık mesleğinin çağdaş anlama taşınması ve baro örgütlenmesinin oluşumu Türkiye’ de cumhuriyetin kurulması ile birlikte olmuştur. Cumhuriyetin kurulması ile birlikte birçok alanda oldukça önemli kazanımlar arka arkaya gelmiştir. Bunlardan biri de avukatlık mesleğinde kadınların önünün açılmasıdır. 1925 yılında hukuk fakültesini bitiren Süreyya AĞAOĞLU ilk kadın avukat olarak tarihe geçmiştir.

Muhamat Kanunu

1923 yılında ilan edilen Cumhuriyet’ten hemen sonra 03 Nisan 1924 tarihinde kabul edilen “Muhamat Kanunu” ile avukatlık mesleği yeniden düzenlenmiştir. Bu yasa Türk Hukuk Devriminin ilk yasasıdır. 06 Ocak 1926’da 708 sayılı kanunla yapılan bir değişiklikle “muhamat” sözcüğünün yerine avukatlık, “muhami” sözcüğünün yerine de Latince’den gelen avukat sözcüğü ile değiştirilmiştir.

Ülkemizde avukatlığın temellerinden kısaca bahsettikten sonra ülkemizde avukatlık mesleğinin gelişimi ve şartlarından bahsedecek olursak.

Her ülkenin kendi yasalarında o ülkede avukatlık mesleğinin nasıl yapılacağına dair kuralları belirten kanunlar bulunduğu gibi ülkemiz hukuk sisteminde de bu mesleği düzenleyen yasalar bulunmaktadır. Bu kanun maddeleri ile avukat olmanın şartları, avukatlık mesleğinin nasıl yapılacağı ve mesleki kurallar düzenlenmiştir.

Türkiye Barolar Birliği

Ülkemizdeki en faal ve en etkili meslek kuruluşlarından biri olarak barolar, avukatlık mesleğini ifa eden kişilerin kaydolduğu, kamu kuruluşu sınıfında yer alan odalardır. Günümüz itibarı ile Türkiye’ de kurulu 81 baro, hukuk ve adalet sisteminin en önemli unsurlarından biridir. 1969 yılında, ülkemizdeki tüm baroların katılımıyla kurulan Türkiye Barolar Birliği, avukatlık mesleğini en üst seviyede temsil etmekte, mesleki ilişki ve kuralları belirleyerek avukatlık mesleğinin belirli kural ve unsurlarla yürütülmesini sağlamaktadır.

Avukatlık mesleğinin kurallarını her ülke kendisi belirlediği gibi bu mesleğin uluslararası standart ve kurallarını belirleyen kurallarda bulunmaktadır. 27 Ağustos – 07 Eylül 1990 tarihleri arasında Havana’da toplanan Birleşmiş Milletler Konferansında kararlaştırılarak kabul edilen prensipler, avukatlık mesleğinin uluslararası sınır ve kurallarını yeni baştan çizmişlerdir.

Havana prensipleri içerisinde, avukat ve avukata erişim hakkı, avukatın niteliği ve eğitimi, avukatlık faaliyetinin güvencesi, avukatların meslek örgütleri, avukatın görev, sorumluluk ve disiplin ile ilgili düzenlemeleri belirleyen başlıklar bulunmaktadır.

Ülkemizde avukat olabilmek için yerine getirilmesi gereken ilk şart Hukuk Fakültesinden mezun olmaktır. Daha sonra yasada belirtilen şekil ve sürelerde staj tamamlandıktan sonra, Türkiye’ de ki 81 barodan herhangi birine kaydolmaktır. Ülkemizde 2019 yılında konuşulmaya başlayan Ulusal Yargı Reformu paketinde avukatlık mesleği ile ilgili, yeşil pasaport, mesleki yeterlilik sınavı gibi birçok yeniliği getirirken bu reform paketinde yer alan bazı maddeler teker teker uygulanmaya başlamıştır.