Marka Hukuku ve Ayırt Edicilik

Marka Hukuku ve Ayırt Edicilik

Belirli bir üreticinin veya satıcının ürünlerini tanımlamak ve bunları diğerinin ürünlerinden ayırmak için kullanılan bir ifadedir. Marka kanunlarının temel amacı ise, marka sahibine hak ve çareler sağlayarak haksız rekabeti önlemektir. Bir marka kanunu olan Sınai Mülkiyet Kanunu, daha etkili bir mevzuat oluşturmayı hedeflemiştir ve 10 Ocak 2017 günü 29944 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile patent, marka, endüstriyel tasarım ve coğrafi işaretler için ayrı ayrı olan kanun metinleri tek bir çatıda toplanarak daha yalın bir hale getirilmesi amaçlanmıştır. Dolayısıyla daha etkili bir yasal düzenleme ortaya çıkmıştır.

Markanın tarihine kısaca bir göz atacak olursak; bundan 3.000 yıl kadar önce Hintli zanaatkârlar, İran’a göndermeden önce sanatsal eserlerinin üzerine imzalarını kazırlardı. Çin’den gelen üreticiler, 2000 yılı aşkın bir süre önce Akdeniz bölgesinde kendi markalarını taşıyan malları sattılar.

Tarihteki ilk marka kanunu “Fabrika ve Ticaret Markaları Kanunu” dur. Bu kanun 1857 yılında Fransa’da kabul edilmiştir.

Türk tarihindeki marka kanunu ilk kez Osmanlı İmparatorluğu döneminde yürürlüğe girmiştir. Osmanlı İmparatorluğu‘nda marka kanunu hazırlanırken, Fransa’daki kanundan önemli bazı eklemeler yapılmıştır.

Türkiye’de Marka Kanunu, 1965’te kabul edilen 551 Sayılı Markalar Kanunu ile markalar yasal olarak düzenlemeye tabi tutulmuştur.

1870 yılında Amerika’da marka ile ilgili kanunun yürürlüğe girmesinin ardından “Averill Cheminical Paint Company” tescil edilen ilk marka olmuştur.

Marka kavramı birçok aşamadan geçerek günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bir markanın nihai amacı ayırt edicilik ve farklılıktır. Bugün de, birbirinden farklı sektörde birçok markanın ürünlerini kullanmaktayız. Her birinin üreticisi, üretim süreci, kalitesi ve fiyatı birbirinden farklı özelliklere sahip. Aslında marka, tam da bu farklılıkları vurgulamak için ortaya çıkmıştır.

Markanın Ayırt Ediciliği ve jenerik Markalar

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (“SMK”) 4. maddesi uyarınca bir işaretin marka korumasından faydalanabilmesi için ayırt edici nitelikte olması gerektiği hükmüne bağlanmıştır. Ayırt edicilik, markanın koruma kapsamının saptanması yönünden önemlidir. Markanın ayırt edicilik işlevi, marka ile işaretlerin mal ve hizmetlerin benzer mal ve hizmetler arasından belirlenebilmesini, diğerlerinden ayırt edilebilmesini ifade eder. Piyasada aynı türden farklı mallar arasında seçim yapmak isteyen tüketiciler için markanın ayırt edici işlevlerini yerine getirmek amacıyla, ticari markaların yasal olarak korunması gerekir. Bir markanın koruma kapsamının ne kadar geniş olduğu da o markanın ayırt ediciliği ile ilintilidir.

Ayırt edici olmayan bir marka ise, tüketicinin mallarını tanımlamasına yardımcı olamaz. Eğer bir marka ayırt edici değilse, ticari marka olarak işlev göremez ve tescili reddedilmelidir. Bu anlamda hayatımızda yer edinmiş jenerik (yaygın ad) markalarına bakacak olursak;

Jenerik marka isimlerine neredeyse hepimiz aşinayız. Aslında bu markalar ayırt ediciliği düşük kapsamına girmektedir. Fakat; çok eskiden beri süregelen ve markaların ilk çıkış noktasını oluşturmuşlar ve uzun süre tekel durumunda kalmışlardır. Kurumlar jenerik markaları ile tüketicinin aklında daha çok kalabiliyorken; bir yandan da pazardaki konumunu genişletememe riskini bünyesinde barındırmaktadır. Tek bir ürün kategorisine sahip olan jenerik markalar, diğer kategorilere sahip ürünler piyasaya sürdüklerinde ayırt ediciliği düşük olmaya maruz kalmaktadır. Gerekli önlemlerin alınmadığı durumlarda ise markanın iptali söz konusu olmaktadır.

Jenerik marka örneklerinden bazıları;

Nestle – Chokella

Bir zamanlar sürülebilir çikolata olarak çok popüler olan Chokella, bu kategorinin jenerik markası haline gelmişti. Ama günümüzde Nutella, Chokella’nın yerini aldı.

Aygaz

Aygaz markası, herhangi bir tüp gaz satın alırken, markası ne olursa olsun Aygaz olarak söylenmekteydi.

Camsil

Camsil, Türkiye’nin ilk cam temizlik ürünüdür. Adının da kolay olması sebebi ile farklı markalardan da aynı kategoriye sahip ürün alınıyor olsa Camsil olarak hitap edilmekte.

Vileda

Vileda aslında bir markanın ismi ama hepimizin zihinlerinde bu tarz bir temizlik malzemesi alınırken Vileda diye hitap edilmekte.

Selpak

Mendil ihtiyacımız olduğunda, yumuşak kağıttan üretilen tüm mendillere selpak dediğimiz doğrudur.

Duşakabin

Duşakabin aslında bu ürünlerin ilk markasıydı. Artık bu marka olmasa bile, hala duşakabin kelimesini kullanmaktayız.

Spor Hukuku ve E-Spor Nedir konulu blog yazımız için tıklayınız.