Depremzedelere Adli Yardım Hükümlerinin Uygulanması

Adli yardım, adil yargılanma ilkesinin bir yansıması olarak, mali gücü yetersiz olan kişilerin, dava açma ve haklarında açılan davada temsil edilme hakkından yoksun kalmamaları için getirilmiş bir imkândır. Mali olanakları yetersiz kişilerin dava harç ve masraflarından muaf tutulmaları için baro tarafından ücretsiz avukat görevlendirilmesi olarak tanımlanabilir. Ülkemizde yaşanan deprem felaketi sebebi ile depremden etkilenen vatandaşların birçok hukuki alanda hak kayıpları olmuştur.

Adli yardım hükümleri, avukatların vekalet olmadan yetki belgesi ile görevlendirilebilmesi, depremzedelerin hak arayışlarında hukuki işlemler öncesi uzun resmi prosedürlerle uğraşmaması, dava harcı ve gideri ödenmemesi adına alınan önlemlerdir. Kahramanmaraş merkezli depremin neticesinde deprem bölgesinde zarar görmüş vatandaşlardan, baro üyelerince avukatlık ücreti alınmayacağı bazı barolar tarafından duyurulmuştur. Türkiye Barolar Birliği 14.02.2023 tarihli Adalet Bakanlığına göndermiş olduğu yazıda; depremden zarar gören illerdeki on binlerce avukatın depremden etkilendiği evlerinin ve iş yerlerinin zarar gördüğü ve yine deprem bölgesinde yaşayan vatandaşların adil yargılanma hakkına sahip olduğu ve yapacağı tüm hukuki başvuruların , avukatlara vekalet ücretini de içerecek şekilde adli yardım kapsamında değerlendirilmesinin sağlanmasını talep etmiştir .

27.02.2023 tarihli Adalet Bakanlığı’nın Türkiye Barolar Birliği’ne cevaben gönderdiği yazıda; 29.02.2000 tarihli ve 4539 sayılı Doğal Afet Bölgelerinde Afetten Kaynaklanan Hukuki Uyuşmazlıkların Çözümüne ve Bazı İşlemlerin Kolaylaştırılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin hükümleri çerçevesinde deprem bölgesinde depremden kaynaklı hukuki uyuşmazlıklarda adli yardım hükümlerinin uygulanacağını belirtmiştir.

4539 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname maddeleri;

Madde 1 – Doğal afet bölgelerinde afete maruz kalanların, afetten kaynaklanan hukuki uyuşmazlıkların çözümü amacıyla delillerin tespitine ilişkin istemleri, ispat olunacak olay ile tanıklar ve bilirkişiye sorulacak sorulara ilişkin konuları belirten ve üç nüshadan oluşan bir dilekçenin verilmesi veya mahkeme kalemine yapılacak sözlü başvurunun tutanağa geçirilmesi suretiyle yapılır. Ölüm, gaiplik veya yaralanma gibi nedenlerle delil tespiti yaptıramayacak durumda olanların eşleri ile üçüncü dereceye kadar kan veya sıhri hısımları da delil tespiti isteminde bulunabilirler. Delil tespitine ilişkin başvurular, mahkemece öncelikle incelenir ve karara bağlanır.

Madde 2 – Doğal afet bölgelerinde avukatlar, vekaletname verme şartı aranmaksızın, istem sahiplerince verilen yetki belgesi ile kayıtlı bulundukları baro tarafından düzenlenen kimlik belgesini ibraz etmek suretiyle bu Kanunun 1 ve 4 üncü maddelerinde öngörülen işlemleri yapabilirler.

Madde 3 – Doğal afete maruz kalanların istemleri halinde, afetten kaynaklanan hukuki uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin her türlü dava ve işlemlerde adli müzaheret hükümleri uygulanır. Ancak doğal afete maruz kaldığını beyan edenler bakımından 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 465 ve 468 inci maddelerindeki delil sunma ve şahit gösterme şartları aranmaz. Doğal afete maruz kalanlardan, afet tarihinden itibaren altı ay müddetle 3454 sayılı Adalet Teşkilatını Güçlendirme Fonu Kurulmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesinin (e) bendinde belirtilen ücretler alınmaz.

Madde 4 – Doğal afete maruz kalanları ilgilendiren veraset belgelerinin alınmasında öncelikle resmi kayıtlar esas alınır. Resmi kayıt bulunmaması halinde diğer muteber deliller ikame edilir.

Adalet Bakanlığı’nın depremden kaynaklanan hukuki uyuşmazlıklarda adli yardım hükümlerinin uygulanacağına yönelik görüşünü içeren cevabi yazısının tam metninin linki aşağıdadır.