Yönetim Anlayışında Nepotizmin Etkileri

Nepotizmin yönetim anlayışında ki etkilerinde önce , kavram olarak nepotizmin açıklanmasında fayda olacaktır. Nepotizm genel olarak , akrabaların aynı işletmede işe alınması olarak kullanılmakta ve işe alınan akrabanın beceri , yetenek , başarı ve eğitim gibi faktörlerin dikkate alınmadan , sadece akrabalık ilişkilerinden dolayı bir pozisyona yerleştirilmesi anlamındadır. Nepotizm Latince de yer alan “ Nepot ” sözcüğünden geldiği ve bu sözcüğün İngilizce karşılığı ” Nephew ” ( yeğen ) olduğu bir çok çalışmada bahsedilmektedir.

Nepotizm , işletmelerin yönetim kavramlarında olumsuz olarak değerlendirilmektedir. İstihdam edilen akrabaların hiç bir yetisinin göz önünde bulundurulmadan , sadece akraba oldukları için işe alınması sonrasında , mevcut personelin memnuniyetsizliği ve verimsizliği gibi faktörlerin ortaya çıkacağı savunulmaktadır. Özellikleri açısından başarılı olmayan akrabaların işe alınması sonucunda , işletme içerisinde kayırmacılığı destekleyen bir iklim hakim olabilir. Bunun sonrasında ise , mevcut çalışan personeller işlerini iyi yapmanın yerine , önceliği üst kademelerde yer alan yöneticiler ile daha iyi ilişkiler kurma eylemini gerçekleştirmeye başlayabilirler.

Nepotizm Sonuçları

Nepotizm günümüzde sadece aile şirketlerinde değil , tüm özel ve kamu işletmelerinde de görülmeye başlanmıştır. Tabi ki aile şirketlerinde çok daha yaygın olarak görülen bir kavramdır. Ancak ” adam kayırma , torpil “ gibi kavramların sadece aile şirketlerinde olmadığı aşikardır. Özellikle özel ve kamu işletmelerinde belirli bir düzeye gelmiş olan kişilerin kendi yakınlarının ve akrabalarının öncelikli olarak istihdam edildiği , bir araştırma sonucu olmasa bile dile getirilebilinir. Üst düzey çalışanların ve aile şirketlerinin sahiplerinin , bu tür bir davranış içerisine girmesinin de altında bazı sebepler yer almaktadır. Tanıdığının veya akrabasının istihdam edilmesi sonucunda , işe alımı gerçekleştiren kişi kendini daha güvende hissetmeye başlar. Bu konunun temelinde ise , işe alınan kişinin , işe alan kişiye karşı olan bağlılık – borçluluk duygusudur. ” Kuzenim beni işe aldı. Artık kuzenime laf ettirtmem. ” gibi söylemler sonrasında işe alımı gerçekleştiren kişiye bağlılık duygusu artmaktadır. Bu durum patron veya üst yöneticiyi de daha güçlü hale getirmekte ve daha iktidar sahibi bir kişiye dönüştürmektedir.

Nepotizmin bazı görüşler tarafından da olumlu olarak değerlendirildiğini es geçmemek gerekir. Olumlu değerlendirmeler genellikle , çalışan personellerin iş tatmini ve iş verimliliği yerine , şirketlerin devamlılığı ve istikrarı açılarından değerlendirilmektedir. Az öncede belirtmiş olduğumuz gibi üst yöneticiler veya patronlar kendi akrabalarını veya tanıdıklarını iş çevrelerinde gördüklerinde , kendilerini daha güvende ve rahat hissedeceklerdir. Bu hissiyat sayesinde iş yaşamlarında da daha başarılı hale gelmeleri söz konusu olacaktır. Çok sağlıklı bir bakış açısı olmamakla birlikte , neredeyse her konunun farklı yorumlarına rastladığımız günümüzde , bu tip yorumları da kulak arkasına atmamakta fayda olacaktır.

Nepotizm işletme yönetim anlayışı içerisinde en fazla iş tatmini konusunu etkilemektedir. İş tatmini , çalışanların daha yüksek performansla ve verimlilikle çalışmasında ki en önemli faktörlerden biridir. İş tatmini genel anlamda , çalışan kişinin işine karşı göstermiş olduğu olumlu veya olumsuz tutumlar ve düşünceler olarak ifade edilebilinir. Bu açıklama doğrultusunda nepotizm etkisinin yoğun olarak görüldüğü işletmelerde , akraba ve tanıdıkların dışında çalışan kişilerin , iş tutumlarını olumsuz yönde etkileyecektir. İş tatminleri düşen çalışanlarında , otomatik olarak performans ve verimlilikleri minimum seviyeye inecek ve genel anlamda ki iş süreçlerini olumsuz olarak etkileyecektir. Şirketleri birbirine sıkı sıkıya bağlanmış çarklar olarak düşünecek olursak , bir çarkın bile sorunlu olarak işlemesi , tüm şirketin döngüsünde ki akışı olumsuz hale getirecektir.

Nepotizm İş Tatminini Ciddi Şekilde Etkilemektedir

Çalışanların nepotizm algısı sonrasında iş tatminlerinin gerileyecek olmasını dile getirdik. İş tatminlerinin olumsuz olarak beslenmesinde en büyük faktörler ;

• Terfi alamama veya çok zor terfi alma korkusu ,
• Yapılacak olan çalışmaların sonuçlarında başarılı olunsa bile , sadece akrabaların veya tanıdıkların ödüllendirileceği ,
• İşe alınacak yeni personellerin yine akrabalardan oluşması beklentisi sonucunda , yalnız kalma – baskıya maruz kalma – mobbing gibi psikolojik sorunların ortaya çıkması ,
• Eşit davranma olgusunun eksikliği şeklindedir.

Tüm bu şartlar doğrultusunda nepotizm kavramının yoğun olarak gündeme geldiği ve diğer çalışanların bu hissiyata kapılmalarının söz konusu olduğu durumlarda , şirket başarılı olmaktan yavaş yavaş uzaklaşacaktır. Üretken ve başarılı çalışanlardan mahrum kalacak ve iş geliştirme , iş iyileştirme ve benzeri konularda rakipleri karşısında geri kalacaktır. Ancak istihdam yapılan dönemlerde nepotizm uygulansa dahi , iş yönetiminde ve akışında diğer çalışanlara bu hissiyat çok fazla yansıtılmaz ise , yazı içerisinde kısaca bahsetmiş olduğumuz gibi şirketin geleceğini olumlu şekilde etkileyebilir.